21x mooiste tempels op Bali

Bali Indonesië staat bekend als het eiland der goden. Er zijn duizenden hindoeïstische tempels op Bali te vinden. Alle tempels van Bali hebben een eigen verhaal en spelen een unieke rol tijdens Balinese feestdagen, ceremonies en rituelen.

Een aantal tempels op Bali heeft twee gezichten, tussen biddende Balinezen lopen hordes toeristen. Het is een aanrader om één of meerdere tempels te bezoeken tijdens je Bali vakantie – maar houd in je achterhoofd dat je een heiligdom betreedt.

In deze blog vind je meer dan twintig bijzondere Balinese tempels (Pura) die je kunt bezoeken tijdens je rondreis!

1. Pura Besakih: de moedertempel van Bali Indonesië

Tegen de zuidelijke helling van de Gunung Agung ligt de Pura Besakih, de belangrijkste tempel van het Balinese Hindoeïsme. Deze tempel heeft de bijnaam ‘moedertempel’.

Bali kent negen tempels op de hellingen van bergen en vulkanen, de zogenaamde Pura kahyangan jagad. Deze tempels op Bali zijn zo georiënteerd dat ze het kwaad uit de acht windrichtingen zien naderen en kunnen weren. De Besakih tempel staat als de roos van een kompas in het midden van deze acht tempels van de windrichtingen.

De Besakih tempel is een aaneenschakeling van tempels en schrijnen. De tempel bestaat uit meer dan tweehonderd bouwwerken verdeeld over dertig complexen. Sommige delen van het grote tempelcomplex dateren van het begin van de jaartelling. Als niet-Hindoe mag je de heilige schrijnen niet betreden, maar wanneer je over de heilige hellingen van de Agung Bali naar boven loopt krijg je een goed beeld van de schoonheid van dit hoogtepunt van Bali. Niet zelden hoor je het heldere geluid van een kleine zilveren bel, geluid door de Hindoeïstische priesters. De geur van de Balinese jungle mengt zicht met de geur van wierook.

De Pura Besakih is een populaire bezienswaardigheid op Bali. Bij een bezoek aan de tempel word je op de parkeerplaats aangeklampt door (soms) opdringerige verkopers en gidsen. Laat je niet gek maken: je kunt zonder gids langs de tempel lopen.

2. Pura Ulun Danu Batur, de tempel van het noorden

De tempel Ulun Danu Batur Bali is de Pura kahyangan jagad die de noordelijke windrichting bewaakt. De tempel ligt in het dorp Kintamani op de helling van de vulkaan Batur vlak bij Lake Batur. Waarschijnlijk lag de tempel oorspronkelijk aan het meer, maar is door een vulkaanuitbarsting een deel van Lake Batur gedempt.

De Pura Ulun Danu Batur is gewijd aan de godin van het water. De Ulun Danu Batur tempel betekent veel voor de Balinezen en de rijstbouw: vanuit Lake Batur wordt de bewatering van veel rijstvelden op Bali gereguleerd.

Wanneer ik de tempel bezoek komt het regenwater met bakken de lucht is. Dat is niet helemaal het soort water waar ik op gehoopt had…

3. Vihara Buddha Banjar

Het eiland Bali is overwegend Hindoeïstisch, er zijn daarom niet veel Boeddhistische tempels op Bali. Vihara Buddha Banjar bij Lovina en Banjar Hotstpring (Air Panas) is een uitzondering, dit is de grootste Boeddhistische tempel op Bali.

Het klooster van Banjar in de heuvels is een interessante mengeling van elementen uit de Boeddhistische en Hindoeïstische architectuur. Verwacht echter geen eeuwenoud klooster, deze bezienswaardigheid in Noord-Bali is pas in 1970 geopend. Op het tempelterrein staat een minireplica van de Borobudur, een van de mooiste tempels van Java. Rondom de tempel staan spreuken, de meeste in het Sanskriet.

4. Pura Batukaru: de tempel van het westen

De heilige Agung vulkaan is het hoogste punt van Bali, gevolgd door de Gunung Batukaru. Tegen de hellingen van de Batukaru vulkaan ligt de Pura Luhur Batukaru, de Pura kahyangan jagad die Bali ‘bewaakt’ tegen kwade geesten uit het westen.

De weg naar de Batukaru tempel voert langs Penebel en een aantal van de mooiste rijstvelden van Bali. Naarmate de weg de hoogte in slingert maken de rijstvelden plaats voor hoge bomen en bossen. Pura Luhur Batukaru ligt op een hoogte van 1300 meter – het is er relatief cool. De muren van de tempel zijn begroeid door een dikke laag mos, wat de tempel een mysterieuze uitstraling geeft.

Tip: In tegenstelling tot de Pura Besakih wordt de Batukaru nauwelijks bezocht door toeristen. In deze blog vind je meer geheime plekken op Bali.

5. Pura Goa Lawah, de tempel van de vleermuizen

Aan de rand van de badplaats Candidesa in het oosten van Bali ligt de Pura Goa Lawah, de tempel van de zuidoostelijke windrichting. Kleine bordjes langs de kant van de doorgaande weg wijzen de weg wijzen toevallige voorbijgangers de weg naar de tempel. Door zijn ligging op weg naar Padangbai is Goa Lawah een makkelijke stop tijdens een Bali rondreis.

Persoonlijk vind ik Goa Lawah niet de mooiste tempel van Bali. Het meest speciale aan deze tempel is de grote kolonie van duizenden vleermuizen in een grot achter de tempel.

6. Pura Lempuyang: beroemd door Instagram

Pura Penataran Agung Lempuyang is de tempel van de oostelijke windrichting en een van de mooiste bezienswaardigheden van Oost-Bali. De lange trappen met hun leeuwenkoppen zijn kunstig gemaakt en uniek in zijn soort.

Lange tijd was Pura Lempuyang een onbekende parel op Bali. In korte tijd is de Pura Lempuyang getransformeerd tot een heuse instragram hotspot van Bali die steeds populairder wordt.

Op zoek naar mooie plekken op Bali kom je prachtige foto’s tegen van de Hindoeïstische poort die afsteekt tegen de vulkaan Agung en een unieke reflectie op de voorgrond. Deze poort (Gapura) wordt ook wel de poort tot de hemel genoemd.

Schijn bedriegt: de reflectie is niet meer dan een kleine spiegel die tijdens het fotograferen voor de camera is geplaatst. Voor een selfie bij de poort sta je lange tijd in de rij.

Ondanks het toeristische circus vind ik dit één van de mooiste tempels op Bali.

7. Pura Uluwatu: apendans in zuidwest Bali

In het zuidwesten van Bali, hoog op een klif, ligt de Pura Uluwatu. Deze tempel is een populaire bezienswaardigheid op Bali, vooral rond zonsopkomst. Wanneer de zon langzaam in zee zakt komt het apenleger van Hanaman tot leven: bij Uluwatu vindt elke avond een voorstelling van de apendans (kecak dans) plaats.

De kecak dans is een rituele dans waarbij de zangers in trans raken door zang en oproeping. Op het klikkende geluid van hun tongen wordt een aantal passages uit de Ramayana vertolkt. Spoiler alert: de goede wint.

Op Het Andere Bali lees je meer over de Uluwatu tempel.

Veel tempels in Indonesië worden omringd door heilige aapjes, zo ook Uluwatu. De apen van Uluwatu ontpoppen zich met vlagen tot een ware plaag: de apen kunnen agressief uit de hoek komen en petjes, slippers en zonnebrillen stelen.

Er zijn veiligere plekken op Bali om apen te zien, waaronder het apenbos in Ubud Bali en Sanggeh Monkey Forest.

8. Ubud Monkey Forest: dé apentempel van Bali

In Ubud, de culturele hoofdstad in het hart van Bali, ligt het apenbos. Het is niet moeilijk om dit bos te vinden: wanneer je Monkey Forest Road volgt zie je vanzelf de brutale aapjes tegen langs de kant van de weg. Verkopers zwaaien met lange stokken om hun koopwaar te beschermen tegen de diefjes.

De meeste mensen bezoeken het apenbos voor de makaken die er wonen. De apen zijn gewend aan toeristen en eten graag een banaan of pindanootjes uit de hand. Er zijn echter meer bezienswaardigheden in het bos: er is een aantal tempels en soms zijn er dansvoorstellingen.

De meest imposante tempel van het apenbos in Ubud is de Pura Dalem, de tempel van de dood. Deze tempel ligt ver van de apen langs de oevers van een klein riviertje. De weg naar de tempel is heerlijk rustig en een fijne plek om te mediteren.

Lees meer over tempels en andere bezienswaardigheden in Ubud Bali.

9. Sanggeh Apenbos Bali

Iets ten westen van Ubud ligt Sanggeh Monkey Forest, een tweede en minder bekend apenbos. Onderweg naar Sangeh Monkey Forest rijd ik door kleine Balinese dorpen, waar de tijd lijkt stil te staan. Rondom de feestdag Galungan rijken de Penjols van bamboe tot hoog in de hemel.

Sanggeh Monkey Forest is een mooi bosrijk park met een tempelcomplex en enorme nootmuskaatbomen. Op het terrein wonen honderden apen. Toeristen en apen laten elkaar met rust, dat is fijn wanneer je Bali met een baby of kleine kinderen bezoekt.

Bij een bezoek aan een tempel droeg ik de kleine reiziger veilig in de draagzak op mijn buik.

10. Tanah Lot Tempel Bali

De Tanah Lot tempel is een beroemde tempel van Bali. Tanah Lot is een zeetempel, ook wel Pura Segara genoemd. Een deel van het tempelcomplex is alleen bij laagwater te bezoeken wanneer de woeste zee zich terugtrekt.

Zeetempels als Tanah Lot spelen een belangrijke rol bij de Melasti ceremonie. Deze rituele reiniging vindt onder andere plaatst voorafgaand aan een traditionele bruiloft en vlak voor Nyepi, het Balinese nieuwjaar.

Tanah Lot is een van de weinige bezienswaardigheden op Bali die goed toegankelijk zijn voor rolstoelen en kinderwagens. Vanaf de parkeerplaats loopt een breed verhard pad richting de zee. Vanaf dit pad kun je de tempel bewonderen en verschillende restaurantjes en winkeltjes bezoeken.

Tanah Lot is vooral populair (en druk!) rondom zonsondergang.

11. Pura Desa Taman Ayun

De dorpstempel (Pura Desa) van Mengwi is een van de mooiste en best onderhouden tempels op Bali. De koninklijke tempel is gewijd aan de vorsten die tot 1892 in Mengwi heersten. De hoofdtempel wordt omringd door een gracht met prachtige lotusbloemen.

Op de schrijn binnen de gracht staat een aantal altaars met trapsgewijze daken, deze bouwstijl zie je terug in veel Hindoeïstische tempels van Bali. De daken staan symbool voor de heilige Mount Meru, de plaatst van de goden.

12. Alas kedaton monkey forest Bali

Een bezoek aan de apentempel Alas Kedaton wordt vaak gecombineerd met een excursie naar Taman Ayun in Mengwi en Tanah Lot. Alas Kedaton wordt omringd door jungle, hier wonen honderden apen. Lokale gidsen houden met een stok de apen op afstand.

Aan het eind van het rondje om de tempel kun je op de foto met een python – een activiteit die vooral in trek is bij Aziatische toeristen.

In deze blog lees je meer tips voor de onbekende provincie Tabanan op Bali.

13. Car Tempel Nusa Penida

De Car Tempel op Nusa Penida is een van de meest bizarre bezienswaardigheden van Bali. Naast de gebruikelijke afbeeldingen van goden staan hier enkele stenen auto’s opgesteld. De auto’s zijn versierd met zwart-wit geblokte doeken, deze symboliseren het evenwicht tussen het goed en het kwaad.

De vriendelijke tempelwachter laat je voor een donatie naar binnen.

14. Gunung Kawi: daal af tussen de rijstvelden

In de omgeving van Ubud, midden tussen de weelderig groene rijstvelden, ligt de rotstempel Gunung Kawi. Door zijn bijzondere ligging en fraaie architectuur is deze historische tempel een van de hoogtepunten van Bali.

Het tempelcomplex Gunung Kawi dateert uit de elfde eeuw. De tempel ligt op de bodem van een vruchtbare vallei met prachtige rijstvelden en betoverende bossen. Door de vallei kabbelt een lieflijk beekje, dat vlak bij de tempel uitmondt in een kleine waterval. Een steile trap leidt van de ingang van het complex naar de hoofdtempel.

Gunung Kawi bestaat uit tien altaren in een massieve rotswand. Het grootste altaar is maar liefst zeven meter hoog. Het is een groot mysterie hoe deze altaren uit de harde rotsen gehouwen zijn. Zouden de goden geholpen hebben bij de bouw van deze bezienswaardigheid?

15. Ulun Danu Tempel Bali in het Bratan meer

Kleine golven slaan tegen de oever van het meer. De bergtoppen aan de overkant zijn gehuld in een witte deken van wolken. Aan de oever van het Bratan meer staat de pittoreske Pura Ulun Danu Tempel op een klein schiereiland. De beroemde tempel is omringd door een kleurrijke bloemenzee. In het meer rondom de tempel bloeien zachtroze lotusbloemen.

Vanuit Bedugul is het niet ver naar de ’twin lakes’ Buyan en Tamblingan bij Munduk. In deze blog lees je meer over deze en andere bezienswaardigheden in Noord-Bali.

16. Mooie tempels op Bali: Ubud en omgeving

In het stadje Ubud ligt een aantal beroemde tempels die je zeker niet mag overslaan tijdens je reis naar Bali.

Een van de mooiste tempels op Bali bij Ubud is de Pura Taman Saraswati tempel (Ubud Water Palace). De Pura Taman Saraswati is een watertempel in het centrum van Ubud op een steenworp afstand van Ubud Palace. Je kunt niet ín de tempel komen, maar een wandeling naar de voorkant van de tempel, over een smal pad omgeven door lotusbloemen, is al een unieke ervaring.

17. Goa Gajah Ubud: de wonderlijke olifanttempel

Niet ver van Ubud ligt de grot Goa Gajah. Deze bijzondere grot wordt ook wel olifantgrot of olifanttempel genoemd. Dat is raar, want de olifant is geen inheemse diersoort op Bali.

Goa Gajah bij Ubud is een van de mooiste tempels op Bali. De indrukwekkende toegangspoort met elementen uit het hindoeïsme en boeddhisme springt meteen in het oog. De details zijn indrukwekkend.

Wanneer je de tempel betreeft sta je ineens in een grot van maar liefst 13 meter diep met afbeeldingen van Shiva, Ganesha en andere hindoeïstische goden. De groene tuin rondom de tempel is gevuld met een groot waterbassin, een aantal fonteinen en met bijzondere planten en bloemen.

18. Goa Giri Putri op Nusa Penida

Goa Giti Putri ligt op het eiland Nusa Penida bij Bali, verscholen aan het eind van een lange trap. Na een pittige klim wordt de spleet zichtbaar, waardoor je op handen en voeten naar het binnenste van de aarde kan kruipen.

Een grote grot wordt schaars verlicht door een aantal spaarlampen. De grond is nat en langs de wanden van de grot sijpelt het water in kleine stroompjes omlaag. In de heilige grot staan verschillende altaren. De leegte van de donkere grot is overweldigend.

19. Waterpaleis Tirta Gangga: een tempel met heilig water

De beroemde tempels van het waterpaleis van Tirta Gangga liggen in het oosten van Bali. De tempel is een eenvoudige stop op weg naar het vissersdorpje Amed, een van de leukste plekken is om te duiken op Bali.

Tirta Gangga is gebouwd in 1948 door de laatste koning van Karangasem. De tempel is een unieke combinatie van Balinese en Chinese stijlen.

Het waterpaleis werd door de oude koning gebruikt als plek om te rusten en om gasten te ontvangen. Letterlijk betekent Tirta Gangga ‘het water uit de heilige Gangges’, het bronwater van Titra Gangga wordt gebruikt bij festivals en ceremonies.

Het waterpark met Balinese beelden en fonteinen is een zeer fotogenieke plek.

20. Onbekend waterpaleis Bali: Taman Ujung

In het oosten van Bali ligt nóg een waterpaleis, het minder bekende Taman Ujung. Het paleis aan de kust wordt ook wel Taman Sukasade genoemd. Taman Ujung is in 1921 gebouwd door de laatste koning van Karangasem.

Op het terrein van Taman Ujung staat Pura Manikan. De tempel en het paleis zijn flink beschadigd door de vulkaanuitbarsting van de Agung in 1963 en de aardbeving op Bali van 1979. De aflopen decennia zijn de tempel en het paleis weer in ere hersteld.

De fraai aangelegde tuinen, het water en de grote koikarpers van Taman Ujung stralen rust uit.

21. De heilige bronnen van Tirta Empul

In het hart van Bali liggen de heilige bronnen van Titra Empul. De historische tempel uit 960 na Christus is een belangrijk bedevaartsoord voor pelgrims en toeristen.

De tuinen van het tempelcomplex bestaan uit standbeelden en tropische planten. Daarna kom je in de eigenlijke tempel. Het tempelcomplex Tirta Empul bestaat uit verschillende reinigingsbaden, vijvers en visvijvers met koikarpers. Nadat je ter plekke een groene sarong gehuurd hebt, kun je ook als toerist je onderdompelen in het heilige water.

Ik heb nooit een bad genomen in deze tempel. Het voelt raar om met tientallen toeristen in de rij te moeten staan.

Honderden andere tempels op Bali

Het Hindoeïsme neemt een belangrijke plek in in bet Balinese leven. Meerdere keren per dag worden er offertjes geplaatst voor ‘good luck’. Dat kan een klein mandje zijn met wat bloemblaadjes en rijst, maar voor speciale gelegenheden wordt alles uit de kast gehaald om de goden gunstig te stemmen. Er worden dan torens vers fruit geofferd of soms een varken.

Ieder huis heeft een huistempel en verschillende altaars. In ieder dorp zijn een of meerdere Pura Desa gewijd aan Visnu, de Pura Puseh gewijd aan Brahma en de Pura Dalem gewijd aan Shiva en de krachten van de natuur.

Tempel etiquette

Je zou het soms bijna vergeten, maar deze bezienswaardigheden op Bali zijn in eerste instantie religieuze bouwwerken. Hoe betreed je de heiligdommen op een respectvolle manier?

• Draag een sarong. Deze is vaak te leen of te huur bij de ingang van de tempel, maar je kunt natuurlijk ook gewoon je eigen sarong meenemen. Een sarong is verplicht voor vrouwen én voor mannen
• Draag gepaste kleding: een t-shirtje is netter dan een topje (en geen blote buiken!)
• Vrouwen mogen tijdens de menstruatie niet de heilige gronden betreden, dat is onrein
• Jonge kinderen mogen de tempels op Bali niet in. De precieze leeftijd verschilt per tempel: bij de Pura Lempuyang moet een baby minstens 105 dagen oud zijn, bij de Batukaru mag je pas naar binnen als alle melktanden gewisseld zijn. Een lokale gids helpt je graag verder
• Wil je fotograferen in de tempel? Gebruik van geen flitser

Jenny is dol op tempels. Tientallen tempels op Bali bezoeken in een paar weken tijd is zelfs voor haar iets te veel van het goede. Tip: bezoek aantal van de mooiste tempels op Bali en bewaar de rest voor je volgende reis naar Bali.