Tana Toraja, ofwel Torajaland, is het land van de goddelijke koningen op Sulawesi. Dit is een van de mooiste plekken van Indonesië. Torajaland is een gebied met een rijke cultuur en ceremonies: hier worden al eeuwenlang de doden op bijzondere wijze geëerd. Ik mag bij een Tana Toraja begrafenis zijn. Maar er is veel meer te beleven en doen in Torajaland!
Ik reis naar Torajaland met mijn moeder. We maken een individuele rondreis met een Nederlandstalige gids die we geboekt hadden via Caraka Travelindo. In deze blog neem ik je mee naar Tana Toraja. Ik laat je zien waarom je dit gebied het beste met een gids kunt ontdekken en ik neem je mee naar de belangrijkste bezienswaardigheden van Torajaland.
Rantepoa, het cultuele centrum van Torajaland
Tijdens mijn verblijf in Tana Toraja verblijf ik in Rantepao. Dit stadje is het culturele midden van Torajaland. Hier liggen vele graven en andere bezienswaardigheden van Tana Toraja. Deze kun je vanuit Rantepao makkelijk bezoeken.
In Rantepao zelf valt niet veel te beleven. Ik vind het een slaperig stadje, iets wat ik van veel Indonesische steden vind. Toch probeer ik altijd een korte wandeling door zo’n stadje te maken, waarbij ik altijd op zoek zal gaan naar plekjes om lekker te eten en kleurrijke lokale markten. Eigenlijk is deze markt de enige bezienswaardigheid van Rantepao.
De markt van Rantepao: niet voor mensen met een zwakke maag
De streek rondom Rantepao staat bekend om zijn smaakvolle Toraja koffie. Op de markt is dan ook opvallend veel koffie te vinden. Het meest opmerkelijk van Rantepao is de veemarkt. Hier worden vooral varkens en karbauwen (waterbuffels) verkocht. Deze dienen als offer bij de begrafenisceremonies waar Torajaland zo bekend om is.
De karbauwen lopen (nog) rond op de markt in Rantepao, ze worden slechts beperkt in hun bewegingsvrijheid door een ring in hun neus. De varkens komen er minder goed vanaf. De arme beesten liggen ingesnoerd op een frame van bamboe, klaar om vervoerd en geslacht te worden.
De doden van Torajaland
Het christendom in Torajaland is doorspekt met animistische invloeden. In het leven van de Toraja staat de dood centraal. Een begrafenis in Torajaland is een groot feest, waar ook toeristen welkom zijn.
Het lichaam van de overledene wordt gebalsemd en soms wel een paar jaar bewaard. Er wordt dan nog geen afscheid genomen, de nabestaanden behandelen hem als een zieke. Er wordt voor hem gezorgd en naast hem worden eten, drinken en sigaretten geplaatst.
Het voelt een beetje vreemd voor mij: ik ga naar een begrafenis van iemand die ik niet ken. Volgens mijn gids zie ik het verkeerd, hoe meer zielen, hoe meer vreugd. De Toraja zijn trost om toeristen aspecten van hun cultuur te laten zien. Ik ben blij dat ik met een gids reis. Hij spreekt de Toraja taal en kan de cultuur van de Toraja uitleggen en me behoeden voor domme (onbedoeld onbeleefde) fouten. Daarnaast weet hij waar de begrafenisceremonies zijn en kan hij me introduceren bij de Kepala Desa, de dorpsoudsten. Ik steek een slof sigaretten bij me als geschenk en ga op pad.
De Tana Toraja begrafenis, het hoogtepunt van Sulawesi
Uiteindelijk vindt de begrafenis plaats. Hierbij worden soms wel honderden mensen uitgenodigd. Het feest duurt soms wel een week, waarbij er gegeten, gedronken, gedanst en gezongen wordt tot diep in de nacht.
Ik bezoek de tweede dag van de begrafenisceremonie. Tijdens deze dag worden ook geschenken aangeboden en dieren geofferd. Met een vlijmscherp mes wordt de keel van de karbauw doorgesneden. Het maakt deel uit van de cultuur, maar ik vind het een beetje luguber om te zien… Voor mijn gevoel duurt het een paar minuten voor het bloeden stopt en het overleden dier ter aarde stort.
De rotsgraven van Torajaland
Lemo en Suaya zijn twee belangrijke begraafplaatsen in Torajaland. De overledenen worden in speciale grotten in rotswanden geplaatst, omgeven door houten poppen. De levensgrote poppen, de Tautau, kijken uit over de omgeving en de tombes bewaken. Het ziet er indrukwekkend uit, zo’n rijtje Tautau midden tussen de rijstvelden.
De Tautau kosten honderden euro’s per stuk – een hoop geld. Wanneer de nabestaande geen pop kunnen betalen dan staat de kist (soms zelfs dat niet) op de grond. Nabestaanden nemen offers als pruimtabak en sigaretten mee. Ik onderdruk een koude rilling bij het zien van een stapeltje botten tussen de platgestampte sigaretten.
Toraja babyboom in Kabira
Volwassen Toraja wordt begraven in de rotsen, maar dat geldt niet voor tandeloze baby’s. Zij worden begraven in een babyboom. De boom groeit verder en omarmt de gebalsemde baby. De boom leeft voort, en zo leeft de baby volgens de Toraja in de boom.
Gelukkig, ik zie geen babylijkje. Wat ik wel zie kleine houten deurtjes en zijn gaten die deels dichtgegroeid zijn. Elke keer wanneer een blad van de boom valt, gaat een baby naar de hemel. Dit is een mooie gedachte.
De bezienswaardigheden van Torajaland lijken soms luguber, maar naarmate de gids me meer over de cultuur van de Toraja vertelt stel ik mijn standpunt bij. De manier waarop de Toraja omgaan met leven en dood is heel bijzonder. Zij buigen verdrietige gebeurtenissen om tot iets moois.
Bezienswaardigheden in Torajaland: authentieke dorpen
De Toraja komen oorspronkelijk uit de Filipijnen. Zij zijn met boten naar Sulawesi gevaren om zicht daar te vestigen – zo gaat het verhaal.
De daken van de traditionele huizen in Torajaland hebben de vorm van een boot. De ingang van de huizen wijst naar het noorden. In een cultuur waar begrafenissen centraal staan, mogen de voorvaderen niet vergeten worden. Het bouwplan van de authentieke Toraja dorpen is identiek: alle huizen zijn zij aan zij gebouwd, netjes op een rij. Tegenover de woonhuizen staat een tweede rij ‘huizen’. Deze kleine bouwwerken dienen als opslag voor graan en rijst.
In Ke’tu Kisu zijn de huizen versierd met prachtig houtsnijwerk. De gevels van de huizen zijn fraai beschilderd met rode en zwarte patronen. Onder de daken prijken trofeeën, veelal schedels van varkens en waterbuffels.
Het traditionele dorp Soppeng is ook een bezoek waard. Vanuit Soppeng geniet ik van een prachtig uitzicht over de rijstvelden. Aan de rand van het dorp staan verschillende bomen met vliegende honden. Het zijn net levensgrote Dracula’s, maar gelukkig eten ze alleen insecten en fruit.
Praktische tips voor een bezoek aan Tana Toraja
Reizen op Sulawesi: van Makassar naar Tana Toraja
Tana Toraja ligt 230 kilometer ten noordoosten van Makassar, de hoofdstad van Sulawesi. Ik bezoek Torajaland tijdens een rondreis door Zuid-Sulawesi. Mijn Sulawesi reis begint in hoofdstad Makassar en met een busje rijd ik langs de hoogtepunten van het eiland.
Het is ook mogelijk om vanuit Makassar naar Tana Toraja te vliegen. Je kunt je vliegtickets boeken via Tiket.com.
Er gaan geen directe vluchten van Nederland naar Sulawesi. Je moet overstappen in Jakarta of Singapore. Silk Air, Gurada Indonesia en vele andere vliegen van daaruit naar Makassar.
Overnachten in Torajaland
Ik overnacht in Misiliana Hotel in Rantepao, een fijn hotel met zwembad. Het hotel ligt lekker centraal en is daarmee een goede uitvalsbasis voor een bezoek aan de bezienswaardigheden van Torajaland.
Beste reistijd voor Torajaland
Ik bezocht Torajaland in februari. Dat valt midden in de regentijd: het regenseizoen in Sulawesi is van november tot maart. Veel reizigers kiezen ervoor om niet in deze periode naar Torajaland te gaan. Mijn ervaring is juist dat de landschappen mooi groen zijn in de regentijd én dat het minder druk is. Omdat de buien vooral ’s avonds en ’s nachts vallen is dit misschien wel de beste reistijd voor Sulawesi.
De beste reistijd voor een bezoek aan een begrafenisceremonie is echter de zomer. In de maanden juli en augustus vinden de meeste begrafenissen plaatst. Dit is na de rijstoogst in het droge seizoen.
Ik bezocht een ceremonie in februari. Als je Tana Toraja meerdere dagen bezoekt en een beetje flexibel bent, kun je (bijna) altijd wel een ceremonie bij wonen.
Ik reis verder naar Bali.
