Wanneer je fotografeert met lange sluitertijden krijg je dynamische en creatieve beelden. Wil jij fotograferen met lange sluitertijden? Wees gewaarschuwd, dit is een verslavende tak van fotografie!
Deze blog is bedoeld voor beginnende en semi-gevorderde fotografen die meer willen weten oven ‘long exposure’ fotografie en het zelf toe willen passen. Een blog vol voorbeeldfoto’s en praktische tips.
Wat is ‘long exposure’ fotografie?
‘Long exposure’ fotografie of fotograferen met lange sluitertijden is het lang openhouden van de sluiter van de camera om zo meer beweging vast te leggen. Hoe lang de sluitertijd moet zijn voor een long exposure opname hangt af van verschillende factoren. Allereerst natuurlijk van de hoeveelheid licht in de omgeving, daarnaast van de snelheid van de beweging. Voor een long exposure opname van wolken of water werk je vaak met een sluitertijd van 30 seconde of meer, voor een bewegende auto in de nacht is een paar seconde genoeg.
Waarom fotograferen met lange sluitertijden?
Er zijn veel redenen te bedenken om te fotograferen met lange sluitertijden. Het meest bekende voorbeeld is waarschijnlijk het fotograferen van beweging van auto’s of sterren in het donker. Dit leidt een statisch landschap met lichtstrepen (light trails of star trails).
Ook overdag kun je foto’s maken met lange sluitertijden. Tenminste, wanneer je gaat fotograferen met grijsfilter. Dit filter houdt een groot deel van het licht tegen. Wil je water fotograferen? Met lange sluitertijden wordt de zee vlak, wordt een waterval zacht en zorgt opspattend water voor een bijzondere mist. Daarnaast worden wolken uitgesmeerd door de lucht wat zorgt voor een dynamisch effect en extra diepte.
Hoe creëer je een lange sluitertijd?
In een eerdere blog schreef ik over de belichtingsdriehoek: het verband tussen sluitertijd, diafragma en ISO. Wil je een lange sluitertijd om beweging te laten zien? Dan zul je de ISO zo laag mogelijk moeten zetten en het diafragma moeten sluiten.
Een lage ISO is heel belangrijk voor een long exposure opname. Een lage ISO zorgt voor een verlenging van de sluitertijd. Bij (hele) lange sluitertijden kan bovendien de sensor van de camera een beetje opwarmen, wat leidt tot onnodige ruis. Je fotografeert van statief, dus houd de ISO laag!
Het is misschien verleidelijk om het diafragma dicht te knijpen tot F/22 of zelfs F/29. Een klein diafragma zorgt immers voor een verlening van de sluitertijd. Dit kun je beter niet doen, omdat je dan last krijgt van diffractie van je lens. Dit zorgt voor minder scherper foto’s. Als je licht tegen wilt houden kun je beter gebruik maken van een ND-filter.
Een ND-filter (natural density filter) is en grijsfilter dat licht tegenhoudt. Deze filters houden twee tot tien stops licht tegen. In dat laatste geval wordt je sluitertijd in plaats van 1/30s maar liefst 30s!
Less is more
Een langere sluitertijd kan gebruikt worden om rust te creëren. Door een extreem lange sluitertijd te gebruiken wordt water helemaal glad. De lucht wordt uitgesmeerd. Hier geldt de kunst van het weglaten, de foto is bijna een abstract beeld geworden.
Benodigdheden voor lange sluitertijden
Helaas is het vaak niet mogelijk om met lange sluitertijden te fotograferen met een smartphone of compactcamera. Je hebt een camera nodig die je handmatig in kunt stellen, zoals een systeemcamera of een spiegelreflexcamera. De meeste vrijheid heb je wanneer je camera de optie heeft om in de Bulb (‘B’) stand te fotograferen.
Verder heb je nodig:
- Een goed statief
- Een ND-filter
- Een afstandsbediening of draadontspanner
Stappenplan om te beginnen met lange sluitertijd
Wil je zelf aan de slag met lange sluitertijden met een ND-filter? Met onderstaand stappenplan moet dat lukken.
- Zet de camera klaar op statief, controleer of de ‘image stabilization’ uit staat
- Maak een testfoto -> dit is de referentiefoto
- Stel de ISO zo laag mogelijk in
- Zet de camera op de MF-stand (manuele focus)
- Zet het programma op M (manueel) of B (bulb fotografie)
- Stel het diafragma in en eventueel de sluitertijd
- Plaat VOORZICHTIG het filter voor de lens
- Maak met behulp van de afstandsbediening je foto
De kans is groot dat de foto niet meteen het resultaat geeft waar je op hoopt. Dat is niet erg. Je hebt nu een basisfoto van waar uit je verder kunt werken. Als je dit stappenplan volgt voorkom je in ieder geval de meeste veelgemaakte fouten bij lange sluitertijden.
Long Exposure: werkwijze en een rekenvoorbeeld
Ik maak bovenstaande foto van de Zeelandbrug op een bewolkte dag. Het miezert zelfs een beetje. Gelukkig weet ik met mijn zonnenkap de lens vrij van waterdruppel te houden. Ik maak een testfoto en zag dat mijn sluitertijd bij F/11 ongeveer 1/125s zou moeten zijn.
Voorzichtig zet ik mijn camera camera op manual focus. Ik moet vooral niet aan de lens draaien, want dan verandert het scherpstelpunt en heb ik een onscherpe foto. Zonde wanneer je daar pas na een paar minuten achter komt! Ik draai het wieltje op de camera naar de M-stand. De zoeker van mijn camera plak ik af met een stukje zwarte tape. Tot slot bevestig ik mijn Bigstopper.
De Bigstopper is een ND100 filter. Deze houdt 10 stops licht tegen. Even rekenen: 1/125 – 1/60 – 1/30 – 1/15 – 1/8 – 1/4 – 1/2 – 1 – 2 – 4 – 8. Ik moet dus een sluitertijd hebben van 8 seconden.
Een goede voorbereiding is het halve werk. Ik ben klaar voor het maken van mijn eerste long exposure foto op deze plek. Vaak volgt er vervolgens nog een aantal foto’s. Omdat een andere compositie net wat mooier blijkt, omdat de wolken veranderen of misschien wel de hoeveelheid licht waardoor de foto te donker is. Het is belangrijk om het histogram van de foto te controleren.
Het werken met lange sluitertijden vraagt om geduld.
Geen zin in een hoop rekenwerk? Gebruik de app ND calc.
Goedkoop is duurkoop
Toen ik begon met het fotograferen met lange sluitertijden schrok ik van de prijzen van het ND-filter. Zo veel voor een stukje glaswerk wat je bijna nooit gebruikt?!?!
Ik besloot om een ND-filter aan te schaffen bij een Chinese webwinkel. De keus viel op een alles-in-één variabel ND-filter. Dit filter werkt door twee polarisatiefilters ten opzichte van elkaar te draaien. Afhankelijk van de positie van de filters varieert het aantal stops licht dat tegengehouden wordt. Vol goede moed nam ik mijn nieuwe filter mee naar Spanje. In de Spaanse zon kwam ik al snel van een koude kermis thuis.
Een variabel ND-filter werkt dus op basis van twee polarisatiefilters. De werking van een polarisatiefilter hangt af van de hoek van het licht. Bij het fotograferen houden beide ND-filters bepaalde lichtstralen tegen, wat leidt tot donkere vlekken in de foto. Dit geeft totaal niet het beoogde effect!
Maak niet de beginnersfout die ik maakte. Als je twijfelt of lange sluitertijdenfotografie iets voor je is, kun je beter een lange sluitertijden workshop doen. Vaak kun je daar materiaal lenen. Mijn variabele ND-filter ligt ergens onder in de kast te verstoffen.
Welk filtersysteem werkt het beste voor long exposure fotografie?
Tegenwoordig fotografeer ik met de Hoya Pro ND1000. Dit filter kost nog geen 100 euro en heeft daarmee een goede prijs-kwaliteit verhouding.
Nadeel van het Hoya filter is dat het een schroeffilter is dat slechts bij een lensdiameter past. Wil je een filter dat op iedere lens past? Kijk dan eens naar het filtersysteem van Lee. Dit zijn filters die in een houder geplaatst worden, zodat je makkelijk filter én lens kan variëren. Deze zijn duurder in aanschaf, maar je kun er uiteindelijk meer mee.
