Het noorderlicht zien staat bij bijna iedere reiziger op de bucketlist. Het is magisch om groene strepen boven je hoofs in de lucht te zien dansen. Maar waar kun je het noorderlicht het zien? En hoe moet je het noorderlicht fotograferen?
In deze blog deel ik de beste plekken om het noorderlicht te zien. Ik geef nuttige tips voor benodigdheden voor het fotograferen van het noorderlicht. En ik verklap de juiste instellingen voor noorderlicht fotografie. Met een beetje voorbereiding en een beetje geluk kan iedereen het noorderlicht fotograferen.
WAT IS NOORDERLICHT?
Hoe ontstaat het noorderlicht? Het noorderlicht (aurora borealis) ontstaat doordat protonen en elektronen uit de zonnewind botsen met gassen in de atmosfeer. Door botsingen met verschillende gassen in de atmosfeer ontstaan verschillende kleuren. De atmosfeer bestaat voor een groot deel uit zuurstof en stikstof, deze veroorzaken een andere kleur noorderlicht. Ook variaties in dichtheid, snelheid en polariteit zorgen voor verrassende lichteffecten. Soms is het noorderlicht statisch, maar soms zijn er verticale banden in de lucht die in een hoog tempo uitwaaieren.
Er zijn prachtige timelapses te vinden van het bewegend noorderlicht. De een na de ander. Toen ik in Bodo het noorderlicht aan weerszijden (!) aan me voorbij zag trekken kon ik alleen maar genieten. De foto’s zijn er, maar ik het er geen seconde aan gedacht een timelapse te maken. Het noorderlicht heeft een verslavend en betoverend effect – althans voor mij.
WANNEER ZIE JE HET NOORDERLICHT?
Op het noordelijk halfrond kan het noorderlicht te zien zijn van oktober tot maart. Het kán te zien zijn. Om het noorderlicht te kunnen zien is niet alleen de zonneactiviteit belangrijk, ook het weer moet meewerken. Wanneer de aarde gehuld is in een dikke laag wolken is het noorderlicht namelijk niet zichtbaar. De beste kans op noorderlicht heb je in een plek in het noorden met weinig wolken, bijvoorbeeld het binnenland van Lapland.
De beste reistijd voor het noorderlicht
De meeste kans op noorderlicht is van oktober tot maart. De eerste waarnemingen zijn altijd al eerder. Het noorderlicht seizoen begint vaak al in augustus. Na april is het echt niet meer te zien.
Rondom december is er nauwelijks daglicht bij de poolcirkel. De kans op het zien van het noorderlicht is dan groter, omdat het noorderlicht alleen ’s avonds en ’s nachts te zien is. En de nachten zijn dan lekker lang 😉 Zo zag ik in Bodo in Noorwegen het noorderlicht om 3 uur ’s middags.
Vaak wordt gezegd dat het noorderlicht vooral te zien is tussen 8 uur ’s avonds en 1 uur ’s nachts. Ik deel die ervaring niet.
Tip: Wil je meer doen op reis dan het noorderlicht zien? Dan is de periode september-oktober en februari-maart de beste reistijd. Je hebt dan een goede kans op noorderlicht én de nodige uren daglicht.
Waar zie je het noorderlicht?
Waar kun je het noorderlicht bekijken? Hoe verder je naar het noorden reist, hoe meer kans je hebt om het noorderlicht te zien. Het noorderlicht wordt niet voor niets ‘het poollicht’ genoemd, boven de poolcirkel is de kans op het noorderlicht het grootste. Het noorderlicht is dus vaker zichtbaar in het noorden van Noorwegen en Lapland dan in de omgeving van Stockholm of het zuiden. Het is bijna nooit mogelijk het noorderlicht te zien in Nederland.
Daarnaast is de kans op noorderlicht kleiner op plekken met veel neerslag. Daar zijn wolken die het zicht op het noorderlicht en de sterrenhemel belemmeren. Hieronder ga ik daar dieper op in.
Het noorderlicht en het weer
Voordat ik naar Noorwegen ging, heb ik de ‘Norway Lights’ app op mijn iPhone geïnstalleerd. Deze app geeft een 3-daagse weersvoorspelling toegespitst op het noorderlicht. Concreet betekent dit dat de app de verwachte hoeveelheid bewolking voor verschillende Noorse steden weergeeft, en meteen een advies geeft om wel of niet naar buiten te gaan op jacht naar het natuurverschijnsel.
Erg gedetailleerd is het advies trouwens niet, het beperkt zich tot ’try’ wanneer er enige bewolking is, of ‘go’ wanneer het helder is. Toch heb ik de app als nuttig ervaren, omdat de meeste weersvoorspellingen zich helemaal niet richten op bewolken. Begrijpelijk, over het algemeen ben je meer geïnteresseerd in regen, sneeuw en zonneschijn dan in bewolking.
Noorderlicht apps: de noorderlicht verwachting
Er zijn ook websites die een verwachting geven over de zonneactiviteit en de intensiteit van het noorderlicht.
De kp-index is een indicatie van waar op aarde het noorderlicht zichtbaar is. Bij een kp-index van 0 is er geen zonneactiviteit en dus ook geen noorderlicht. Bij een kp-index van 1-2 is het noorderlicht alleen zichtbaar boven de poolcirkel. Pas bij een kp-index van 7-8 kun je het noorderlicht in Nederland of België zien.
Hoe hoger de kp, hoe intenser het noorderlicht. Het noorderlicht verschuift dan verder naar het zuiden.
Korte termijn verwachting van het noorderlicht
Wanneer het weer mee werkt én je je op de juiste breedtegraad bevindt, kan Spaceweather live de korte termijn verwachting geven van het noorderlicht.
Tip: geen zin om zelf dingen uit te zoeken? Je kan uiteraard ook een noorderlicht excursie boeken of zelfs een noorderlicht fotoreis.
HOE FOTOGRAFEER JE HET NOORDERLICHT?
Kies de juiste plek voor noorderlicht fotografie
Foto’s van het noorderlicht maak je bij voorkeur van een omgeving met weinig omgevingslicht. Zelfs wanneer het noorderlicht zwak is, kan je camera het noorderlicht vaak al detecteren. Het blote oog ziet niks. Wanneer je in stedelijk gebied bent, wordt het zwakke noorderlicht al snel overstemd door het strooilicht van huizen, auto’s en straatlantaarns.
Het bepalen van de compositie voor het fotograferen van het noorderlicht is lastig. Het komt en gaat, de lichtslangen aan de horizon hangen niet stil. Het noorderlicht houdt soms een paar minuten aan, soms langer. Een foto croppen is altijd makkelijker dan iets erbij verzinnen, dus je kan beter iets te veel groothoek gebruiken en daarna een stuk van de foto afsnijden dan dat je meteen een telelens gebruikt. (Lees hier meer over lenzen op reis.)
Bomen op de voorgrond, een watertje voor een mooie reflectie, een berglandschap of toch (bij fel noorderlicht) wat lichtjes aan de horizon? De mogelijkheden zijn eindeloos. Door iets op de voorgrond te plaatsen creëer je meer diepte in de foto en is deze minder saai. Zodra je het juiste plekje hebt gevonden is het een kwestie van wachten. Wachten totdat het noorderlicht komt, of wachten tot de bewolking verdwijnt.
Benodigdheden voor het fotograferen van het noorderlicht
Idealiter heb je een camera met een gevoelige sensor en een lichtgevoelige lens. De foto’s bij deze blog heb ik gemaakt met de canon70D en een 15-85mm groothoeklens. Deze lens heeft op 15mm een diafragma van f/3.5. (Er zijn betere camera’s en betere lenzen, maar ook slechtere.) Noorderlicht fotografie is een bijzondere vorm van landschapsfotografie. Een groothoeklens geeft vaak het beste resultaat.
Een stevig statief en draadontspanner zijn onmisbaar, zoals eigenlijk altijd bij nachtfotografie. Wanneer je met de draadontspanner in de bulbmodus fotografeert, kun je zelfs tijdens de belichting besluiten je foto uit langer of korter te belichten. Dit is heel handig, omdat het licht ineens feller of zwakker kan worden! Vergeet niet de filters voor je lens te verwijderen en de lensstabilisatie (IS) uit te zetten als je vanaf een statief fotografeert. Je zonnekap mag je laten zitten, die beschermt de lens tegen bevriezing.
Tip: Aangezien het noorderlicht het meest te zien is tijdens de winterse koude, moet je jezelf en je camera voorbereiden op fotografie in de kou.
Zorg dat je je camera kent en dat je ook in het donker de knopjes kan vinden. Eventueel kan een hoofdlampje of een kleine zaklamp je een handje helpen. Mijn ervaring is echter dat je ogen weer moeten wennen aan het donker nadat je een zaklamp aan hebt gehad, dus ik gebruik liever geen extra licht bij het fotograferen van het noorderlicht
Camera instellingen voor noorderlichtfoto’s met een digitale spiegelreflexcamera
De meeste camera’s kunnen niet het noorderlicht fotograferen op de automatische stand. Het fotograferen van het noorderlicht met een compactcamera is daarom lastig. Met een systeemcamera of een spiegelreflexcamera op ‘M’ of in de bulb-modus heb je meer vrijheid.
Bij het fotograferen van landschappen kies je meestal voor een redelijk grote scherptediepte. Voor foto’s van het noorderlicht is dit vanwege het gebrek aan omgevingslicht echter geen aanrader. Meestal kom je er mee weg met een zeer kleine scherptediepte te fotograferen en je diafragma (bijna) maximaal open te gooien. Een diafragma van F 2,8-5,6 is een goede keus voor het fotograferen van het noorderlicht. Het diafragma staat dan ver open zodat er veel licht op de sensor van de camera kan vallen.
In deze afbeelding wordt het diafragma schematisch weergegeven:
Je kunt het beste beginnen met het fotograferen van het noorderlicht met een sluitertijd van maximaal 15-30 seconde. Bij langere sluitertijden zie je de banden en vormen van de zonneactiviteit niet meer. Ook gaan sterren dan ’trailen’ en zijn deze niet langer zichtbaar als lichtpuntjes maar als strepen.
Je ISO kies je zo hoog als het moet, en zo laag als het kan. En dat levert bij het fotograferen van het noorderlicht een dilemma op: aan de ene kant wil je ondanks de donkere omgeving een lage ISO om ruis te voorkomen, een de andere kant wil je je sluitertijd zoals hierboven beschreven is niet té lang. Afhankelijk van je camera en de hoeveelheid omgevingslicht kies je een ISO tussen de 200-1600.
Tip: Lees meer over diafragma en scherptediepte, ISO en sluitertijd.
Wanneer het donker is, is het lastig om te focussen. Je kan er voor kiezen om je lens op oneindig te focussen (de liggende 8), maar nauwkeuriger is het om te richten op een lampje aan de horizon (of de maan) en dan de lens op ‘manual focus’ (MF) in te stellen. Wanneer je een camera met liveview hebt, kun je focussen in de liveview modus terwijl je maximaal inzoomt. Dit is erg nauwkeurig. Zorg dat je niet per ongeluk aan de focusring draait als je je camera op MF staat. Eventueel kun je de lens verankeren met een stukje gaffa-tape. (Deze laat geen sporen achter.)
De flitser staat uiteraard uit als je foto’s wilt maken van het noorderlicht.
Schiet je foto’s sowieso in RAW omdat dit meer mogelijkheden geeft in de nabewerking waaronder ruisonderdrukking.
Tip: Beoordeel je foto met behulp van het histogram. In een donkere nacht lijkt een foto op LCD-scherm al snel helderder dan deze in werkelijkheid is. Het histogram is daarom meer betrouwbaar.
fotograferen van het noorderlicht met een compactcamera
Hoe fotografeer je het noorderlicht met een compactcamera? Bij sommige compactcamera’s kun je de instellingen niet wijzigen. Dat is vervelend. Zet je flitser uit, richt op het noorderlicht en hoop op het beste.
Noorderlicht fotografie met een compactcamera waarbij je instellingen kunt veranderen, werkt het zelfde als met een digitale spiegelreflexcamera. Je kunt beginnen met de basis instellingen voor noorderlicht fotografie als hieronder beschreven. Houd de iso laag bij noorderlicht fotografie met een compactcamera. Je hebt snel last van ruis.
Noorderlicht fotograferen met mobiel
De beste camera, is de camera die je bij je hebt. Is dat je smartphone? Probeer dan het noorderlicht te fotograferen met je iPhone.
Het fotograferen van het noorderlicht met een smartphone is lastig. Lens en sensor van de camera zijn klein, waardoor je al snel korrelige foto’s krijg. Het diafragma heeft slechts één vaste waarde. Bij een Android telefoon kan je eventueel iso en sluitertijd handmatig instellen, de iPhone heeft deze mogelijkheid niet standaard. Zet altijd de flitser uit bij het fotograferen van het noorderlicht
HET FILMEN VAN HET NOORDERLICHT
Het noorderlicht beweegt als een groene sliert de lucht, soms zie je zelfs meerdere kleuren. Op een foto is het noorderlicht al geweldig, het bewegende noorderlicht filmen is nóg gaver. Maar het filmen van het noorderlicht is ook lastig omdat het donker is.
De beste manier om het noorderlicht te filmen is door middel van een timelapse. Vanaf statief maak je een foto, en een tot twee seconde later maak je de volgende foto. Voor één seconde bewegend beeld zo’n 25-30 foto’s nodig. Sommige camera’s hebben een timelapse-functie in het menu, is dat niet het geval dan kun je een triggertrap of afstandsbediening gebruiken.
Het maken van een timelapse met een GoPro is praktisch onmogelijk. De camera met zijn kleine sensor is niet lichtgevoelig genoeg om een video van het noorderlicht te maken.
Het maken van een timelapse is tijdrovend, en als je pech hebt duikt het noorderlicht zomaar op het verkeerde plekje op. Maar als het lukt – dan heb je met een beetje geluk fantastisch beeld. De timelapse hieronder is een Canon70D timelapse van het noorderlicht in Fins Lapland.
Tip: Hier zet ik praktische tips voor het maken van een timelapse voor je op een rij!
Conclusie: stappenplan voor noorderlicht fotografie
Hoe maak je de mooiste noorderlicht foto’s? Met dit stappenplan voor het fotograferen van het noorderlicht en deze instelling voor je camera kom je een heel eind!
- zorg voor volle batterijen en geheugen
- zet de camera op de manuele stand (‘M’)
- focus met de hand (‘MF’)
- kies een groot diafragma (F 2,8-5,6)
- kies een sluitertijd van 15-30s
- pas je ISO-waarde hier op aan op de gekozen sluitertijd en diafragma
- controleer de foto instellingen met behulp van het histogram
Tip: Wanneer je begint met het fotograferen van het noorderlicht met de camera instelling op ISO800, f/3,5 en een sluitertijd van 15 seconde kun je van daaruit variëren.
Update: januari 2024
