Op het schiereiland Yucatan liggen duizenden cenotes: deze mysterieuze waterpoelen in Mexico liggen soms tientallen meters verscholen onder de grond in de jungle. Andere cenotes in Mexico liggen aan de oppervlakte. Het is heerlijk om tijdens een rondreis door Mexico te zwemmen of zelfs te duiken in het kraakheldere water van een cenote of ondergrondse rivier!

Wat is een cenote?
Een cenote (of cenode) is een de naam voor een poel of grot met water. Het woord cenote komt van het Maya-woord tso’no’ot wat afgrond betekent. Cenotes ij Mexico komen voor in gebieden zonder bovengrondse rivieren. Regenwater sijpelt door poreus kalksteen en vloeit daarna door ondergrondse rivieren naar de zee.
Wanneer het dak van een grot instort met water, spreekt men van een cenote. De meeste cenotes in Mexico liggen in Yucatan, al zijn er ook cenotes langs de Riviera Maya in Quintana Roo (vooral in de omgeving van Tulum). Wanneer het dak van de grot helemaal open is, spreekt men van een open cenote (oude cenote). Veel cenotes in Mexico hebben slechts een kleine opening aan de bovenkant, dit zijn gesloten cenotes.

De cenotes in Mexico zijn erg belangrijk voor de oude Maya’s: het gefiltreerde water was een belangrijke bron van drinkwater. Daarnaast zijn cenotes heilige plekken die toegang bieden tot de onderwereld. In veel cenotes zijn beelden en botten gevonden.
Een bezoek aan Mexico is niet compleet zonder de wereldberoemde cenotes van Yucatan schiereiland!
Zwemmen in cenotes in Mexico
In veel cenotes in Mexico kun je zwemmen. Dit is leuk, zeker in de niet-commerciele cenotes waar je (bijna) alleen bent. Het water is over het algemeen erg helder maar koud, vooral in de gesloten cenotes waar niet veel zon in komt.
Vanwege het kwetsbare milieu in de cenote mag je geen zonnebrand of insectenwerende middelen dragen wanneer je gaat zwemmen in een cenote. Die eerste heb je écht niet nodig in een cenote, die tweede meestal ook niet. Douchen voor het zwemmen is verplicht. Bij alle cenotes in deze blog zijn koude (!) douches aanwezig. Soms kun je zelfs een handdoek huren.
Bij een aantal cenotes moet je verplicht een zwemvest te dragen, dit kun je ter plekke huren. Niet alle cenotes hebben speciale vesten voor (kleine) kinderen, het is daarom een aanrader om zelf bandjes mee te nemen tijdens je reis naar Mexico met kinderen.

Grotduiken Mexico
In een aantal cenotes kun je duiken en snorkelen. Vaak wordt er gesproken over ‘grotduiken’, maar eigenlijk is deze naam onjuist. Bij een grot kun je niet makkelijk naar het oppervlakte zwemmen, terwijl dit bij een cenote wél kan. Kortom: voor duiken met flessen in een cenote heb je minder ervaring en (dure) opleidingen nodig dan voor duiken in een echte grot.
In deze blog lees je mijn ervaring met duiken in Tulum.
Top cenotes Tulum/Akumal
Rondom Tulum liggen tientallen cenotes. Op de fiets of de scooter kun je makkelijk verschillende cenotes combineren. Het kan voordelig zijn om een combinatietickets te kopen, deze cenotes in Mexico zijn niet goedkoop.
Cenotes als Dos Ojos, el Pit en Carwash zijn in trek bij duikers. Je kunt zelfs leren duiken in cenotes in Mexico! In deze blog lees je meer over duiken in Tulum.

1. Snorkelen in Cenote Dos Ojos Tulum
Dos Ojos betekent “twee ogen”. Zoals de naam doet vermoeden vind je bij Dos Ojos twee cenotes die onderwater met elkaar verbonden zijn. In beide cenotes kun je zwemmen en snorkelen, waarbij je verplicht een zwemvest aan moet.
Samen met een gids kun je verder de grotten in om te genieten van de bijzondere rotsformaties. Je kunt ter plekke een snorkeltour regelen. Wil je duiken in de cenote? Ik heb goede ervaringen met Acuatic Tulum.
In de omgeving van Dos Ojos liggen meer cenotes. Bij de toegangsweg naar Dos Ojos kun je een combinatieticket boeken voor de verschillende cenotes. Cenote Dos Ojos is de enige cenote in Parque Dos Ojos met een restaurant. Ga je een dagtocht maken langs de cenotes bij Tulum? Neem dan voldoende eten en drinken mee!
Kosten Dos Ojos: 350 pesos (inclusief zwemvest).

2. Cenote Nic Te Ha
Cenote Nic Te Ha is een heerlijke rustige cenote met prachtige waterlelie’s en relaxe hangmatten. Veel mensen brengen een bliksembezoek aan Nic Te Ha, waarbij ze van een jumping platform springen en meteen weer weggaan. Zonde, als je het mij vraagt!
Bezoek je de bezienswaardigheid Coba? Deze kun je combineren met de Choo Ha Cenote en de Multum Ha Cenote.

Cenotes Puerto Morelos en Cancun
Niet ver van het strand in Puerto Morelos start een cenote route, een leuke dagtocht vanuit Puerto Morelos of Cancun. Veel van deze cenotes in Mexico bieden wat extra’s als een ATV circuit of een zipline route.
3. Cenote Boca del Puma
Boca del Puma is een cenote in de jungle bij Cancun en Puerto Morelos. Verscholen in het groen ligt een gesloten cenote, die via een ondergrondse tunnel verbonden is met een tweede grot. Het deel van de grot wat opengesteld is voor het publiek is qua grootte niet te vergelijken met de Rio Secreto, maar het geeft een aardige impressie van de ondergrondse rivieren van Yucatan.
Via de ziplines (of gewoon via een voetpad) kun je verder naar een tweede cenote. Deze open cenote heeft een toffe schommel.
Bij Boca del Puma kun slingerapen zien. De aapjes zijn niet bang voor mensen en stelen je eten als ze de kans krijgen.

Kosten: 400 pesos inclusief reddingsvest (niet veplicht) en gids. Voor de zipline en ATV ride betaal je meer.
Open cenotes Bacalar
Je zou het misschien niet verwachten, maar ook in en om het meer van Bacalar in Quintana Roo ligt een aantal cenotes. Deze cenotes in Mexico zijn niet te vergelijken met de prachtige water bevattende grotten rondom Tulum en Valladolid (zie hieronder): de cenotes in Bacalar zijn diepe zinkgaten (sinkholes) te herkennen aan hun donkere water.

4. Cenote Cocalitos
Cenote Cocalis Bacalar is een ondiepe zwemlagune met fossiele stromatolieten, schommels en hangmatten. De cenote ligt aan de Costera Mz 272-Lote 5 en is vanuit Bacalar makkelijk te bereiken met een taxi of huurauto.
De meeste boottochten over Lake Bacalar stoppen bij Cenote Cocalis.

5. Cenote Azul Bacalar
Naast de Cenote Cocalis ligt de Cenote Azul Bacalar, een zwemcenote die wordt gekenmerkt door zijn intense donkerblauwe kleur. In tegenstelling tot Cenote Cocalis mag je hier géén eigen eten en drinken meememen. Je kunt versnaperingen kopen in de lokale tienda.
Kosten: 26 pesos exclusief reddingsvest.
Cenotes Valladolid
Rondom Valladolid liggen ONTZETTEND veel cenotes. Een aantal ligt dicht bij de stad en is gemakkelijk te bereiken met de fiets. Andere liggen verder, hier kom je alleen met een scooter, eigen huurauto of een georganiseerde tour.

5. Samula Cenote Mexico
De Samula en de Xkeken Cenote delen hun parkeerplaats en kassa. Ze worden samen ook wel de Cenote van Dzitnup. De cenotes zijn met elkaar verbonden via een ondergrondse Maya rivier.
Bij de ingang van het complex staat een gids te wachten. Hij wil je graag meenemen naar de ingang van de cenotes, die prima zonder gids te vinden zijn. IJe baant je een weg tussen de souvenirwinkeltjes en kleedkamers door. Vanaf de houten balustrade zie je een gapend zwart gat: in de diepte schittert het water van de cenote. Via een stenen trap daal je af de diepte in.
Door de kleine opening van de Samula Cenote valt een straal zonlicht naar binnen. Langs de wanden zijn verschillende formaties van stalactieten te zien. Kleine vogeltjes zoeven langs je oren op weg naar hun nesten in de spelonken van het plafond.
Kosten: 80 pesos exclusief reddingsvest.

7. Xkeken Cenote Mexico
Vanuit de Samula Cenote is het een paar minuten lopen naar de Xkeken Cenote. Wanneer je beide cenotes tegelijk bezoekt, krijg je een paar euro korting op de entreeprijs. Helaas mag je de zwemvesten niet meenemen van de ene na de andere cenote, wat betekent dat je twee keer een zwemvest moet huren als je wilt zwemmen in de cenotes. (Als je alleen wilt kijken hoe je geen zwemvest aan.)

De Xkeken Cenote is grotendeels gesloten aan de bovenkant. Een pad van romantische kaarsjes en felle ledlampen verlichten de weg naar het helderblauwe zwemwater. Een grote stalactietformatie rijkt van het plafon naar het water. De kleine groeiende stalagmieten vallen daarbij in het niet.
Ook in deze grot vliegen kleine vogels, maar minder dan in Samula.
Kosten: 80 pesos exclusief zwemvest.
Combinatieticket voor de grotten van Dzitnup: 120 pesos
8. Cenote Suytun Valladolid
De cenote Suytun is met dank aan instagram getransformeerd tot een ware hype. Je bereikt de ondergrondse groene zwempoel via een tunnel met stalactieten en stalagmieten. De meeste bezoekers van de cenote komen niet om te zwemmen, maar om gefotografeerd te worden op het betonnen platform in water. Zodra de cenote ’s ochtends zijn deuren opent staan (wannabee) influencers in de rij.
Ik heb deze cenote niet bezocht omdat ik geen zin had in de drukte. In plaats daarvan bezoek ik de rustigere cenotes in Mexico

9. Secret Maya Cenote Valladolid
Ten oosten van Valladolid ligt het Cenote Maya Park, een cenote die je al abseilend kunt bereiken (of via een lange trap als je minder avontuurlijk bent). Een half uur noordelijker ligt de Secret Maya Cenote waar je óók een Maya ceremonie kunt meemaken.
De Secret Maya Cenote ligt op een prachtig terrein vol weelderige planten en bloeiende bloemen. Het sanitair is brandschoon en stijlvol aangekleed met veel natuurlijke materialen. Er een zwembad, een spa en een relaxplek met hangmatten. Een klein restaurant serveert een beperkt aantal gerechten en heerlijke zelfgemaakte ijsthee.
De Secret Maya Cenote is een open cenote met verschillende platforms om in het water te duiken. Wortels van bomen en lianen hangen tot in het water. Het gevoel van Tarzan in de jungle wordt versterkt door touwen om mee in het water te zwaaien.
Entree: 200 pesos (exclusief zwemvest). Voor 300 pesos onderga je ook een Maya ritueel én kun je gebruik maken van het zwembad.

10. Cenote Xcanahaltun
Op weg naar de Secret Maya cenote passeer ik nóg een aantal cenotes in Mexico. Ik besluit naar Cenote Xcanahaltun te gaan.
Cenote Xcanahaltun is een prachtige cenote die aan de bovenkant grotendeels dicht is. Een stalen wenteltrap leidt naar het binnenste van de aarde waar je wordt verrast door een pittoreske grot met een felblauwe zwempoel. Het water van de cenote in Mexico is kraakhelder, maar er drijft een viezige vettige laag op. In eerste instantie denk ik aan resten zonnebrand, maar het blijken calciumkristallen te zijn, een bekend fenomeen in het regenseizoen.
Wanneer je op de houten steiger zit, knabbelen kleine visjes aan je tenen. In het water zwemt een aantal zwarte meervallen. Voor 60 pesos kun je een kayak huren en de grot vanaf het water verkennen. Je komt echter niet op plekken waar je niet zelf naar toe kunt zwemmen.
Entree: 150 pesos (exclusief zwemvest)

11. Cenote Hubiku Valladolid
De Cenote Hubiku wordt vaak gecombineerd met een bezoek aan de bezienswaardigheden van Ek Balam. Helaas rijd ik tegelijk met een touringcar de parkeerplaats op. Veel excursies naar cenotes in Mexico hebben een vol programma – na een paar uur zijn de andere toeristen weg en heb ik het rijk voor mezelf.
Hubiku is een gesloten cenote met een kleine opening aan de bovenkant waardoor het heldere zonlicht in het water valt. Regenwater drupt langs boomwortels de ondergrondse grot in. Het waterpeil in de cenote is hoog, al voordat ik het houten platform bereik sta ik tot over mijn enkels in het water.
Entree: 350 pesos (inclusief lunch)

Tijdens mijn bezoek aan deze cenote in Mexico is het niet mogelijk om de cenote te bezoeken zonder te betalen voor het lunchbuffet. Het eten is niet echt bijzonder.
12. Ik Kil cenote Mexico
Cenote Ik Kil is een populaire cenote op een steenworp afstand van de Maya Ruines van Chicken Itza. Veel excursies vanuit Riviera Maya stoppen bij Ik Kil.
Ik Kil is een open cenote met een bovengrondse zwempool. De cenote ligt in een fraai aangelegd park met diverse winkels met versnaperingen en souvenirs. Er is ook een restaurant. Ik Kil is een populaire stop tijdens menige rondreis door Yucatan.

Wanneer ik naar de cenote loop, word ik overvallen door een kakofonie van geluid. Langzaam zwelt het geluid op gevolgd door een harde plons: zwemmers moedigen dappere springers aan wanneer ze van een van de hoge platforms naar beneden springen.
Ik Kil is leuk voor een verfrissende duik, maar meer ook niet. Ik verruil Ik Kil daarom snel voor het zwembad van ons hotel aan de overkant van de weg. Hoewel je Chichen Itza vanuit Valladolid kunt bezoeken, is het fijn om dicht bij de ruïnes te overnachten zodat je een vroege start kunt maken.
Entree Ik Kil cenote in Mexico: 150 pesos (inclusief kluisje en verplicht zwemvest)
Tip: wil je meer rust? Cenote Xtojil en cenote Lol Ha laten zich ook goed combineren met Cichen Itza.

Cenotes in Merida Mexico
Rondom Merida liggen duizenden cenotes. Helaas zijn de mooiste cenotes van Merida niet bereikbaar met een fiets of scooter, ze liggen op een uur rijden vanuit Merida. De grotten van Merida zijn een populaire plek om te duiken in Mexico.
13. Hacienda Mucuyche Yucatan
Hacienda Mucuyche is een voormalige plantage ten zuiden van Merida. Tussen de gebouwen van de verlaten plantages liggen twee cenotes, De Cenote Carlota en de Blauwe Cenote. Je kunt hier zwemmen (met gids) als onderdeel van een tour door Hacienda Mucuyche.
De cenotes zijn relatief kort geopend voor het publiek en daarmee extreem goed geconserveerd. De grotten vol stalagmieten en stalactieten zijn sprookjesachtig uitgelicht. Op zonnige dagen komt er natuurlijk licht door een paar kleine openingen in het dak van de grot en het felle zonlicht verlicht dan de bodem van de cenote op 15 meter diepte.
Er zijn drie Engelstalige rondleidingen per dag. Reserveren kan via +529995476087. Je kunt Hacienda Mucuyche ook bezoeken met een excursie vanuit Merida.
Prijs: 590 pesos, inclusief verplichte rondleiding en zwemvest.

15. Cenote X’batun Merida Mexico
Centote X’batun is een open cenote op ongeveer een uur rijden ten zuiden van Merida. De cenote is betoverend mooi met een diverse vegetatie. De rotswanden zijn bedekt met boomwortels en lianen terwijl bloeiende waterlelies schitteren in de ochtendzon.
Cenote X’batun is een van de mooiste plekken om te duiken in Yucatan: het kraakheldere water met de waterlelies is via een ondergrondse passage verbonden met een grot met een diepte van ongeveer 30 meter. In de grot zijn onder andere resten van humane botten te zien.
Je mag maximaal 45 minuten zwemmen in Cenote X’batun.

15. Cenote Dzonbacal
Met je entreeticket van X’batun kun je ook naar Cenote Dzonbacal (ongeveer 1,5 kilometer verderop). Via een lange houten trap daal je af in een halfopen grot met heerlijk zwemwater. De vegetatie is hier minder uitbundig, daar staat tegenover dat de rotsformaties erg kleurrijk zijn door verschillende mineralen.
Cenote Dzonbacal is een andere populaire plek om te grotduiken in Mexico. Als recreatief duiker kun je genieten van de verschillende kleuren wanden (de White Cave is mijn favoriet!) en kun je op de grond verschillende Maya artefacten zien liggen. Waarschijnlijk is het waterpeil in de cenotes gestegen, want veel botten en offers uit de Maya tijd liggen op een diepte van 25-30 meter.

Je mag maximaal 45 minuten zwemmen in Cenote Dzonbacal. Entree: 100 pesos (in combinatie met X’batun).
Natuurlijk zijn er nog veel meer cenotes in Yucatan. De cenotes in deze blog heb ik in 2022 bezocht (prijspeil 2022).